Nếu Tu viện Tiger’s Nest (Hang Hổ) là biểu tượng của sự linh thiêng siêu thực, chênh vênh giữa vách núi, thì Paro Dzong (hay còn gọi là Rinpung Dzong) lại là hiện thân của quyền uy, sự vững chãi và vẻ đẹp kiến trúc tráng lệ bậc nhất Vương quốc Hạnh phúc Bhutan.

Nằm sừng sững bên dòng sông Paro Chhu thơ mộng, Paro Dzong không chỉ là trung tâm hành chính và tôn giáo của quận Paro mà còn là một “bảo tàng sống” lưu giữ những giá trị lịch sử hào hùng. Đối với bất kỳ du khách nào đặt chân đến vùng đất Rồng Sấm, việc bỏ lỡ Paro Dzong cũng giống như đến Paris mà chưa nhìn thấy tháp Eiffel.

Trong bài viết chuyên sâu này, hãy cùng chúng tôi khám phá từng ngóc ngách của Paro Dzong, từ lịch sử bi tráng, kiến trúc độc đáo cho đến những kinh nghiệm tham quan thực tế nhất.

Paro Dzong là gì? Ý nghĩa tên gọi “Rinpung Dzong”

Trong tiếng Dzongkha (ngôn ngữ chính của Bhutan), “Dzong” có nghĩa là pháo đài. Các Dzong tại Bhutan đóng vai trò kép: vừa là trung tâm hành chính cai quản khu vực (nơi làm việc của quan tòa, chính quyền), vừa là tu viện (nơi sinh sống của các nhà sư).

Tên đầy đủ của Paro Dzong là Rinpung Dzong. Cái tên này mang một ý nghĩa vô cùng hoa mỹ: “Pháo đài nằm trên đống châu báu” 

Tại sao lại có cái tên này? Tương truyền, vị trí xây dựng Dzong nằm trên một ngọn đồi đá vôi dựng đứng. Người dân tin rằng, bên dưới nền móng của pháo đài là kho tàng châu báu vô tận của các vị thần bảo hộ, mang lại sự thịnh vượng vĩnh cửu cho thung lũng Paro.

Ngày nay, khi nhìn từ xa, đặc biệt là vào ban đêm khi hệ thống đèn chiếu sáng bật lên, Paro Dzong thực sự tỏa sáng rực rỡ như một viên ngọc quý giữa lòng thung lũng tối sẫm, khẳng định vị thế độc tôn của mình.

[ALT ẢNH: Toàn cảnh Paro Dzong nhìn từ xa vào ban đêm, ánh đèn chiếu sáng rực rỡ phản chiếu xuống dòng sông]

Lịch sử hình thành đầy thăng trầm của Paro Dzong

Lịch sử của Paro Dzong gắn liền với công cuộc thống nhất và bảo vệ đất nước Bhutan trước các cuộc xâm lăng từ phương Bắc (Tây Tạng).

Khởi nguồn từ thế kỷ 15

Vào thế kỷ 15, người dân địa phương đã dâng khu đất trên mỏm đá này cho Lama Drung Drung Gyal, một hậu duệ của Phajo Drugom Zhigpo (người đã đưa dòng truyền thừa Drukpa Kagyu vào Bhutan). Tại đây, ông đã xây dựng một ngôi đền nhỏ tên là Hungrel Dzong.

Sự mở rộng của Zhabdrung Ngawang Namgyal

Đến thế kỷ 17 (năm 1644), Zhabdrung Ngawang Namgyal – người cha già dân tộc, người thống nhất Bhutan – đã nhận thấy vị trí chiến lược quân sự của Hungrel Dzong trong việc ngăn chặn các cuộc tấn công từ Tây Tạng. Ông đã ra lệnh tháo dỡ ngôi đền cũ và xây dựng một pháo đài quy mô lớn hơn, kiên cố hơn. Đó chính là tiền thân của Paro Dzong ngày nay.

Những lần tái sinh từ tro tàn

Trong suốt lịch sử tồn tại, Paro Dzong đã chứng kiến vô số cuộc chiến khốc liệt. Vào năm 1907, một trận hỏa hoạn thảm khốc đã thiêu rụi gần như toàn bộ kiến trúc bằng gỗ của pháo đài, chỉ còn lại những bức tường đá dày. Tuy nhiên, với tinh thần bất khuất, người dân Paro và chính quyền đã nhanh chóng phục dựng lại Dzong theo đúng nguyên bản. Nhờ đó, chúng ta vẫn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính nguyên vẹn của nó cho đến ngày nay.

Kiến trúc độc bản: Đỉnh cao nghệ thuật Bhutan

Điều khiến Paro Dzong trở thành kiệt tác nằm ở kỹ thuật xây dựng truyền thống của người Bhutan, được gọi là Zorig Chusum (13 môn nghệ thuật và thủ công).

Kỹ thuật không dùng đinh ốc

Một sự thật khiến các kiến trúc sư hiện đại phải ngả mũ thán phục: Toàn bộ cấu trúc khổng lồ của Paro Dzong được xây dựng hoàn toàn không sử dụng một chiếc đinh sắt nào. Các thợ mộc xưa đã sử dụng kỹ thuật ghép mộng gỗ (interlocking wood) cực kỳ tinh vi để liên kết các cột, xà và dầm lại với nhau. Điều này không chỉ tạo nên tính thẩm mỹ mà còn giúp công trình có độ đàn hồi tốt, chịu được các trận động đất thường xảy ra ở vùng Himalaya.

Cấu trúc “Utse” và Sân trong (Courtyard)

Bước qua cổng chính đồ sộ, du khách sẽ lạc vào một không gian sân trong rộng lớn lát đá.

• Utse (Tháp trung tâm): Nổi bật giữa sân là tòa tháp Utse cao 5 tầng. Đây là nơi linh thiêng nhất, chứa các đền thờ các vị thần bảo hộ và các di vật tôn giáo quý giá.

• Phân chia khu vực: Một nửa của Dzong được dành cho hành chính (nơi làm việc của Penlop – Thống đốc vùng và các quan chức), nửa còn lại dành cho tôn giáo (nơi ở của khoảng 200 nhà sư). Sự phân chia này thể hiện triết lý “Chhoe-sid-nyi” (Song hành Đạo và Đời) đặc trưng của Bhutan.

Cầu Nami Zam – Cửa ngõ thơ mộng

Để đến được cổng Dzong, du khách thường đi bộ qua một cây cầu gỗ có mái che bắc ngang sông Paro Chhu, gọi là Nami Zam (Cầu Gỗ). Đây là một trong những cây cầu cổ đẹp nhất Bhutan. Tiếng nước chảy róc rách dưới chân cầu, kết hợp với gió núi mát lạnh và tầm nhìn hướng lên pháo đài sừng sững tạo nên một khung cảnh “check-in” không thể bỏ qua.

Kho báu nghệ thuật bên trong Paro Dzong

Không chỉ là pháo đài quân sự, Paro Dzong còn là một bảo tàng mỹ thuật Phật giáo khổng lồ.

Khi bước vào các hành lang và Lhakhang (đền thờ) bên trong, bạn sẽ choáng ngợp trước hàng trăm bức tranh tường (mural) và tranh cuộn (Thangka) rực rỡ sắc màu. Những tác phẩm này mô tả:

• Vòng đời đức Phật: Từ khi Đản sinh đến khi nhập Niết bàn.

• Bánh xe luân hồi (Wheel of Life): Một biểu tượng triết học sâu sắc của Phật giáo Kim Cương Thừa.

• Huyền thoại về Bốn người bạn hòa thuận (Four Harmonious Friends): Voi, Khỉ, Thỏ và Chim cùng chung sống, biểu tượng cho sự đoàn kết xã hội của Bhutan.

Đặc biệt, trần của các sảnh đường được trang trí bằng các họa tiết Mandala hình học phức tạp, sử dụng các loại màu khoáng tự nhiên nên vẫn giữ được độ tươi sáng qua hàng trăm năm.

(Lưu ý: Hầu hết các khu vực linh thiêng bên trong đền thờ đều cấm chụp ảnh, bạn hãy tận hưởng vẻ đẹp này bằng đôi mắt và trái tim).

Paro Tshechu – Lễ hội lớn nhất mùa xuân

Nếu bạn có kế hoạch du lịch Bhutan vào khoảng tháng 3 hoặc tháng 4 (lịch dương), hãy cố gắng sắp xếp trùng với dịp Paro Tshechu. Đây là một trong những lễ hội tôn giáo lớn nhất và rực rỡ nhất cả nước, diễn ra ngay tại sân trong của Paro Dzong.

Vũ điệu mặt nạ Cham Dance

Trong suốt 5 ngày lễ hội, các nhà sư sẽ khoác lên mình những bộ trang phục gấm lụa sặc sỡ và đeo những chiếc mặt nạ gỗ mô phỏng các vị thần, quỷ dữ hoặc linh thú. Họ thực hiện các điệu múa Cham trong tiếng trống, kèn và chũm chọe vang lừng. Người Bhutan tin rằng, việc xem các điệu múa này giúp rửa sạch tội lỗi và tích lũy công đức.

Nghi thức Thongdrol – Điểm nhấn linh thiêng

Vào rạng sáng ngày cuối cùng của lễ hội, một bức tranh thêu khổng lồ (Thongdrol) vẽ hình Guru Rinpoche (Liên Hoa Sinh) sẽ được trải từ trên đỉnh của tòa Utse xuống mặt đất. Bức Thongdrol này lớn đến mức che phủ cả một mặt tường của Dzong. Người dân Bhutan xếp hàng từ tờ mờ sáng để được chiêm bái. Tương truyền, “Thongdrol” có nghĩa là “Giải thoát qua cái nhìn” – chỉ cần nhìn thấy bức tranh này khi những tia nắng đầu tiên chiếu rọi, mọi nghiệp chướng sẽ được tiêu trừ.

Dấu ấn điện ảnh: Paro Dzong và “Little Buddha”

Đối với những người yêu điện ảnh, Paro Dzong mang một vẻ đẹp quen thuộc. Năm 1993, đạo diễn lừng danh Bernardo Bertolucci đã chọn nơi này làm bối cảnh cho bộ phim kinh điển “Little Buddha” (Vị Tiểu Phật), với sự tham gia của tài tử Keanu Reeves.

Những thước phim quay tại Paro Dzong đã đưa vẻ đẹp bí ẩn, thoát tục của kiến trúc Bhutan ra toàn thế giới. Khi dạo bước qua những hành lang gỗ bóng loáng, bạn có thể dễ dàng nhận ra những góc máy quen thuộc trong phim, nơi quá khứ và hiện tại như hòa làm một.

Hướng dẫn tham quan chi tiết

Để chuyến thăm Paro Dzong của bạn được trọn vẹn, dưới đây là những thông tin thực tế nhất:

Thời điểm lý tưởng

• Mùa xuân (Tháng 3 – Tháng 5): Thời tiết ấm áp, hoa phượng tím (Jacaranda) nở rộ quanh pháo đài tạo nên khung cảnh tím biếc mộng mơ. Đây cũng là mùa lễ hội Paro Tshechu.

• Mùa thu (Tháng 9 – Tháng 11): Trời trong xanh, tầm nhìn thoáng đãng, lý tưởng để chụp ảnh kiến trúc.

Quy định về trang phục (Bắt buộc)

Bhutan rất nghiêm ngặt về trang phục khi vào Dzong. Bạn cần lưu ý:

• Áo: Phải là áo có cổ, dài tay. Không mặc áo sát nách, áo phông cộc tay.

• Quần/Váy: Phải dài che kín chân. Không mặc quần short, váy ngắn trên đầu gối.

• Giày dép: Phải tháo giày khi vào các đền thờ (Lhakhang) bên trong Dzong.

• Mẹo: Nếu bạn đi theo tour, hướng dẫn viên thường sẽ nhắc nhở, nhưng hãy chủ động chuẩn bị một chiếc áo khoác mỏng lịch sự.

Giờ mở cửa & Vé tham quan

• Giờ mở cửa: 8:00 AM – 6:00 PM hàng ngày. (Giờ nghỉ trưa các khu vực hành chính có thể đóng cửa, nhưng khu vực sân và đền thờ thường vẫn mở).

• Giá vé: Đã bao gồm trong phí SDF (Sustainable Development Fee) mà du khách đóng hàng ngày. Tuy nhiên, hãy kiểm tra kỹ với công ty du lịch của bạn.

Một số lưu ý khác

• An ninh: Bạn sẽ phải đi qua cổng kiểm tra an ninh. Không mang vũ khí, flycam (trừ khi có giấy phép đặc biệt).

• Chụp ảnh: Được phép chụp thoải mái ở khu vực sân, cầu Nami Zam và ngoại cảnh. Tuyệt đối cấm chụp ảnh/quay phim bên trong các gian thờ Phật.

Kết hợp tham quan: Một ngày hoàn hảo tại Paro

Paro Dzong thường không mất cả ngày để tham quan (khoảng 1.5 – 2 tiếng). Bạn nên kết hợp với các điểm đến sau để có một lịch trình khoa học:

• Bảo tàng Quốc gia Bhutan (Ta Dzong): Nằm ngay trên ngọn đồi phía sau Paro Dzong. Trước đây nó là tháp canh để bảo vệ Dzong. Giờ đây, nó lưu giữ hơn 3.000 hiện vật quý giá về lịch sử, tự nhiên và văn hóa Bhutan. Từ đây, bạn có thể đi bộ theo đường mòn xuống Paro Dzong, ngắm nhìn thung lũng từ trên cao.

• Kyichu Lhakhang: Một trong những ngôi đền cổ nhất Bhutan (thế kỷ thứ 7), nổi tiếng linh thiêng và yên bình.

• Dạo phố Paro: Sau khi tham quan, hãy ghé thị trấn Paro mua sắm quà lưu niệm, thử bia Red Panda hoặc mặc thử trang phục truyền thống Kira/Gho.

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về Paro Dzong

Q: Tôi có thể gặp Đức Vua tại Paro Dzong không? A: Mặc dù Đức Vua và Hoàng gia thỉnh thoảng ghé thăm trong các dịp lễ lớn, nhưng Paro Dzong chủ yếu là nơi làm việc của chính quyền địa phương. Cơ hội gặp Đức Vua là rất thấp và phụ thuộc vào duyên may.

Q: Có mất nhiều sức để leo lên Paro Dzong không? A: Đường đi bộ từ cầu Nami Zam lên cổng Dzong là đường lát đá, hơi dốc nhẹ nhưng không quá khó khăn. Nếu bạn có sức khỏe hạn chế, xe ô tô du lịch có thể chở bạn lên cổng phụ phía trên, giảm thiểu việc đi bộ.

Q: Tại sao tường của Paro Dzong lại dốc vào trong? A: Đây là đặc điểm kiến trúc phòng thủ. Tường nghiêng giúp công trình vững chãi hơn trước động đất và làm cho kẻ thù khó leo trèo tấn công trong quá khứ.

Kết luận

Paro Dzong không chỉ là một khối kiến trúc bằng đá và gỗ vô tri. Đó là hơi thở, là linh hồn của người dân Bhutan. Nơi đây lưu giữ sự bình yên trong tâm hồn, sự uy nghiêm của luật pháp và vẻ đẹp vĩnh cửu của nghệ thuật.

Đứng trên hành lang của “Pháo đài trên đống châu báu”, phóng tầm mắt ra dòng sông lấp lánh và những dãy núi trùng điệp, bạn sẽ hiểu vì sao Bhutan lại níu chân du khách đến thế. Đó là cảm giác được trở về, được che chở và được đắm mình trong sự tĩnh lặng thiêng liêng.

Nếu bạn đang lên kế hoạch cho hành trình đến Vương quốc Rồng Sấm, đừng quên dành một vị trí trang trọng nhất trong lịch trình cho Paro Dzong.